Η οδοντική τερηδόνα είναι μια νόσος των σκληρών οδοντικών ουσιών του δοντιού, που οφείλεται κατά κύριο λόγο σε μικροβιακή αιτιολογία και προσβάλλει κυρίως την αδαμαντίνη και κατά δεύτερο λόγο την οδοντίνη και οστεΐνη του δοντιού.
Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι η τερηδόνα είναι μια παγκόσμια νόσος που προσβάλλει όλα τα άτομα, ανεξάρτητα από φύλο, φυλή και ηλικία, σε ποσοστό που ανέρχεται στο 95% του συνολικού πληθυσμού. Μεταξύ των δύο φύλων, τα κορίτσια παρουσιάζουν μεγάλυτερο ποσοστό τερηδόνας από τα αγόρια της ίδιας ηλικίας. Στην ηλικία των έξι χρόνων το 20% των παιδιών έχουν υποστεί τερηδόνα στον πρώτο μόνιμο γομφίο.
Μέχρι την ηλικία των δώδεκα χρόνων το ποσοστό αυτό αυξάνει κατακόρυφα. Με την πάροδο όμως της ηλικίας ο ρυθμός ανάπτυξης της τερηδόνας ελαττώνεται. Η επίδραση της τερηδόνας αρχίζει με μια τοπική διάλυση των ανόργανων και οργανικών συστατικών της επιφάνειας του δοντιού, με οξέα βακτηριακής προέλευσης.
Το χρώμα της προσβλημένης επιφάνειας του δοντιού από την τερηδόνα μπορεί να έχει λευκή, κίτρινη, καφέ η μαύρη χροιά. Χαρακτηριστικό της τερηδόνας είναι η επεκτατική της ικανότητα, έτσι ώστε αν δεν μπει σε έλεγχο να επεκταθεί προς τον πολφό, με επακόλουθο τον πόνο, τη φλεγμονή και τέλος τη νέκρωση και κατάρρευση του δοντιού.
Ο καταστροφικός μηχανισμός της τερηδόνας οφείλεται στα οξέα. Κατά γενική παραδοχή η τερηδόνα είναι μια νόσος που η έναρξη και εξέλιξη της απαιτεί ταυτόχρονη ύπαρξη τριών παραγόντων:
- Τους υδατάνθρακες (άμυλο, σακχαρόζη, γλυκόζη, φρουκτόζη).
- Τα μικρόβια (στρεπτόκοκκοι, γαλακτοβάκιλοι, ακτινομύκης viscosus).
- Τα δόντια (χημική σύσταση δοντιών, μορφολογία και θέση δοντιών, ποσότητα και σύσταση σάλιου).
Ο τελευταίος παράγοντας είναι η κληρονομικότητα του ατόμου.
Η επίδραση των υδατανθράκων στο σχηματισμό τερηδόνας μπορεί να αποδοθεί σχηματικά ως εξής:
μικρόβια + σάκχαρη –> οργανικά οξέα –> τερηδόνα
Όπως σε κάθε νόσο η πρόληψη είναι ότι το καλύτερο για την αποφυγή των συνεπειών της τερηδόνας. Τα βήματα που ακολουθούμε για την πρόληψη είναι:
- Καθημερινό βούρτσισμα των δοντιών τρεις φορές την ημέρα μετά από κάθε φαγητό για την απομάκρυνση των υπολειμμάτων της τροφής και της οδοντικής πλάκας, καθώς και σωστή χρησιμοποίηση του οδοντικού νήματος.
- Περιορισμένη λήψη σάκχαρης, η οποία δημιουργεί την μεγαλύτερη ζημιά στα δόντια, αλλά και σε όλο τον οργανισμό.
- Εφαρμογή φθορίου (ταμπλέτες φθορίου, φθόριο στο πόσιμο νερό, φθοριούχες οδοντόκρεμες). Η χρησιμοποίηση του φθορίου σύμφωνα με τεκμηριωμένες ερευνητικές εργασίες, ανεβάζει το ποσοστό μείωσης της τερηδόνας στο 60%.
- Προληπτική επίσκεψη στον οδοντίατρο κάθε 6-8 μήνες για τον έλεγχο του στόματος και τον καθαρισμό της οδοντικής πλάκας.