Με τον όρο νεόπλασμα, εννοούμε τον αυτόνομο, αυταρχικό και προοδευτικό πολλαπλασιασμό των κυττάρων, μιας περιοχής του σώματος.
Τα νεοπλάσματα του στόματος, διακρίνονται ανάλογα με την κλινική τους πορεία, σε καλοήθη και κακοήθη.
α) Τα καλοήθη αναπτύσσονται αργά, δεν διηθούν τους γειτονικούς ιστούς, δεν δίνουν μεταστάσεις και μετά από αφαίρεση δεν υποτροπιάζουν. Συνηθέστερα καλοήθη είναι το θήλωμα και το κερατοακάνθωμα.
1. Το θήλωμα εμφανίζεται συνήθως σε άτομα ηλικίας 20 – 50 ετών. Εδράζεται σε κάθε σημείο του στοματικού βλεννογόνου. Είναι ένα ογκίδιο μισχωτό, με επιφάνεια ανώμαλη, ανθοκραμβοειδή ή μούρου. Σαν θεραπεία συνιστάται η χειρουργική αφαίρεση.
2. Το κερατοακάνθωμα είναι όγκος του δέρματος, με σκληροελαστική σύσταση, ανώδυνος και με λευκωπή χροιά, που τον συναντάμε στα χείλη και προσβάλλει διπλάσια τους άνδρες από τις γυναίκες. Σαν θεραπεία συνιστάται η χειρουργική αφαίρεση και μικρές δόσεις ακτινοβολίας.
β) Τα κακοήθη αναπτύσσονται γρήγορα σε έκταση, διηθούν τους γειτονικούς ιστούς και δίνουν μεταστάσεις. Όταν αφαιρούνται παρουσιάζουν μεταστάσεις υποτροπής και επιφέρουν τελικά τον θάνατο.
Το συνηθέστερο κακόηθες νεόπλασμα του στόματος, είναι το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.
Αντιπροσωπεύει το 95% όλων των κακοήθων όγκων του στόματος και το 5% των κακοήθων όγκων του σώματος. Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών και με διπλάσια συχνότητα στους άνδρες.
Εντοπίζεται σε κάθε σημείο του στόματος, με προτίμηση το πρόσθιο τμήμα. Ο καρκίνος οφείλεται στη μετάλλαξη των γονιδίων, που ελέγχουν τη συμπεριφορά του κυττάρου και τον πολλαπλασιασμό του. Κατά μία άλλη θεωρία, οφείλεται σε λοιμώξεις φυσιολογικών κυττάρων, από καρκινογόνους ιούς.
Επιβαρυντικοί παράγοντες εκδήλωσης του καρκίνου:
1. Κάπνισμα: Θεωρείται η κύρια αιτία των στοματικών καρκίνων, με το 75% των πασχόντων να είναι καπνιστές. Το κάπνισμα προκαλεί χρόνιο ερεθισμό στο στόμα και μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά προβλήματα, όπως στοματίτιδες, άφθες, λευκοπλακία και καρκίνο.
2. Αλκοόλ: Προκαλεί ερεθισμό και βλάβες στο στόμα, ανάλογες με αυτές του καπνίσματος. Η ταυτόχρονη και υπερβολική χρήση καπνού και αλκοόλ, έχει 15 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στόματος.
3. Ηλιακή ακτινοβολία: Θεωρείται σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης καρκινώματος των χειλέων. Ιδιαίτερα ευπαθή είναι τα ξανθά άτομα, ενώ στους νέγρους το ποσοστό είναι μικρότερο.
4. Ιοί: Ο ιός του απλού έρπητα (HSV) και ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), έχουν συνδεθεί με εμφανίσεις καρκίνου του στόματος, σε ασθενείς νεαρής σχετικά ηλικίας, που δεν έκαναν χρήση καπνού ήαλκοόλ.
5. Χρόνιοι ερεθισμοί: Χρόνιοι ερεθισμοί από κατεστραμμένα δόντια, κακές προσθετικές εργασίες, γαλβανικά ρεύματα και κακή υγιεινή στόματος, παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ενδοστοματικού καρκίνου.
6. Λευκοπλακία – Ερυθροπλακία: Είναι προκαρκινικές καταστάσεις, που μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο του στόματος. Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, είναι δυνατόν να εμφανισθεί σαν μια μικρή λευκή ή ερυθρή πλάκα. Στις περισσότερες φορές, εμφανίζεται σαν έλκος ή σαν μια εξωφυτική θηλωματώδης μάζα.
Το καρκίνωμα στην αρχή δεν πονά. Πόνος εμφανίζεται όταν έχει εξαπλωθεί και περιλαμβάνει νευρικά στελέχη. Μεταστάσεις δίνει στους λεμφαδένες, τους πνεύμονες και το ήπαρ. Θα πρέπει να τονιστεί, ότι δυσκολία στην κατάποση, έλκος στο στόμα που δεν υποχωρεί, αλλαγές στη φωνή, δυσκινησία της γλώσσας και ανεξήγητη αιμορραγία στο στόμα, είναι συμπτώματα που θα πρέπει να μας κινητοποιήσουν, για να επισκεφτούμε τον οδοντίατρό μας.
Ο οδοντίατρός μας μπορεί να αναγνωρίσει τον καρκίνο ή τυχόν προκαρκινικές εκδηλώσεις.
Σε περιπτώσεις υποψίας για στοματικό καρκίνο, η οριστική διάγνωση γίνεται με βιοψία και ιστολογική εξέταση.
Για την θεραπεία του ενδοστοματικού καρκίνου, εφαρμόζεται η χειρουργική αφαίρεση και η ακτινοθεραπεία ή ο συνδυασμός τους. Η χημειοθεραπεία εφαρμόζεται, για αύξηση της δυνατότητας επιβίωσης σε προχωρημένα στάδια, που θεωρούνται ανίατα.
Η πρόληψη του καρκίνου του στόματος συνίσταται, στην μείωση των επιβαρυντικών παραγόντων, που είναι γνωστό ότι συνδέονται, με την εκδήλωση της πάθησης:
1. Σταματάμε το κάπνισμα.
2. Δεν πίνουμε πολλά οινοπνευματώδη.
3. Αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο, κυρίως το μεσημέρι.
4. Αποφεύγουμε τους ερεθισμούς του βλεννογόνου του στόματος.
5. Τρώμε άφθονα φρούτα και λαχανικά, που περιέχουν αντιοξειδωτικά.
Θα πρέπει να τονισθεί ότι η έγκαιρη διάγνωση, βελτιώνει σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσης. Γι ́ αυτό:
1. Κάνουμε αυτοεξέταση του στόματός μας, μία φορά το μήνα.
2. Επισκεπτόμαστε τον οδοντίατρο μας, κάθε 6 μήνες.
3. Επισκεπτόμαστε άμεσα τον οδοντίατρό μας, αν εντοπίσουμε κάποιο σύμπτωμα.